اهمیت زکات در اسلام
|
اهمیت زکات در اسلام انسان برترین آفریده خدای مهربان است و برای رسیدن به کمال و سعادت در دنیا و آخرت، به برنامه ای کامل نیاز دارد که همه نیازهای مادّی و معنوی، روحانی و جسمانیِ زندگی اش را مورد توجه قرار داده و دستورات و راهنمایی های لازم را به او بنماید. دین اسلام نیز کامل ترین و برترین دین الهی است که برنامه ای کامل برای زندگی مادی و معنوی انسان ارایه نموده و در تمام امور، دستورات دقیق، و حکیمانه ای مطرح ساخته است، مثلاً: در زمینه حفظ اتحاد و اجتماع امت اسلام، فریضه عبادی ـ سیاسی حج را واجب فرموده و نماز جمعه و جماعت را برای تحکیم پیوند میان مومنین و ارتباط جمعی آنان با پروردگار تشریع کرده است. در این نوشتار، پس از بیان اهمیت زکات در اسلام به برخی از آثار پرداخت زکات و عواقب عدم پرداخت آن اشاره می کنیم. زکات در لغت و قرآن، به معنای «طهارت، پاکیزگی، رشد و نموّ» به کار رفته است. به نقل دانشمند بزرگ شیعه، شیخ محمدحسن نجفی (صاحب کتاب ارزشمند جواهرالکلام): پیشوایان اسلام زکات را از ضروریات دین و منکر آن را کافر دانسته اند: روزی امام صادق ـ علیه السلام ـ آداب و نحوه اخذ زکات را که در نامه 25 نهج البلاغه نیز آمده است، از قول حضرت علی ـ علیه السلام ـ نقل فرمود. سپس گریه کرد و فرمود: به خدا سوگند! حرمت ها را شکستند و به کتاب خدا و سنت پیامبرش عمل نکردند.[2] خداوند به من نعمت هایی داده که دائماً نگران آن هستم تا حقوقی را که خداوند نسبت به آن ها بر من واجب کرده است پرداخت کنم. سوال شد: شما نیز با آن مقام بزرگی که دارید، به خاطر تاخیر زکات از خدا می ترسید؟ فرمود: بله![3] امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: خداوند بر این امت چیزی را سخت تر از زکات واجب نکرده است و اکثر هلاکت امت ها به خاطر نپرداختن آن است.[4] رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ سوگند یاد کرد که: جز مشرک کسی در مورد پرداخت زکات خیانت نمی کند.[5] و نیز فرمود: یا علی، ده گروه از امت من کافر می شوند؛ یکی از آن ها کسانی اند که زکات نمی پردازند. سول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ در آخرین خطبه خود فرمود: ای مردم! زکات اموال خود را بپردازید که هر کس زکات نپردازد، برای او نه نمازی است و نه حجی و نه جهادی.[6] در روایات متعدد، زکات به عنوان یکی از پایه های دین اسلام شمرده شده است و فرموده اند: بنای دین اسلام بر پنج چیز استوار شده است: نماز، حج، زکات، روزه و ولایت. از آیات قرآن نیز به دست می آید که زکات در تمام ادیان الهی وجود داشته؛ چنان که حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ وقتی در گهواره به سخن آمد و فرمود: «وَ اَوْصانِی بِالصَّلاهِ وَ الزَّکاهِ ما دُمْتُ حَیًّا»[7] خداوند مادامی که زنده هستم مرا به نماز و زکات سفارش کرده است. «اَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ»[8] نماز را به پا داشته و زکات بپردازید. پیامبران دیگر نیز به این امر سفارش کرده اند: و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت می کردند و انجام کارهای نیک و بر پا داشتن نماز و ادای زکات را به آن ها وحی کردیم. [9] نکته مهم در این باره این است که نماز و زکات، دارای نقش موثر و ارتباطی محکم در شکل دادن به اجتماع پیشرفته اسلامی هستند و بی توجهی به هر یک از آن ها، به ایمان و اعتقادات افراد و محتوای اسلامی جامعه و سیر تکاملی آن، آسیب جدی وارد خواهد نمود. به عنوان نمونه؛ یکی از ویژگی های مومنین حقیقی ـ که به رستگاری و سعادت می رسند ـ پرداخت زکات معرفی شده است: «وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاهِ فاعِلُونَ»[10] آیه ای دیگر، دریافت و پرداخت زکات و بر پا داشتن نماز را در زمره وظایف و ویژگی های مسئولین و مردم در حکومت دینی آورده است: «الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْاَرْضِ اَقامُوا الصَّلاهَ وَ آتَوُا الزَّکاهَ»[11] در کتاب های حدیثی، سخنان فراوانی از امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ در بیان اهمیت زکات آمده است. هم چنین جالب است که بدانیم در روایات ما، برای هر چیز زکاتِ مخصوصی معرفی شده است، مثلاً: زکات زیبایی، حفظ عفت و آلوده نکردن خود به گناه است. زکات سلامتی بدن، کوشش در عبادت پروردگار و روزه گرفتن است. زکات قدرت، رعایت انصاف نسبت به دیگران است. زکات توانگری و دارایی، نیکی به همسایگان و صله رحم است. زکات شجاعت، جهاد در راه خدا است.[13] در این جا به برخی از آثار پرداخت زکات و نیز به بعضی عواقب عدم پرداخت آن اشاره می کنیم: آثار پرداخت زکات درمان بخل بخل عیبی است که عیوب دیگری را به دنبال خواهد آورد: بی اعتنایی به مردم، سنگدلی، عذرتراشی، دروغ پنداشتن ادعای فقراء، از دست دادن دوستان خوب، گاوصندوقی برای وارثان، تنگ گیری نسبت به خود و بستگان، سوءظن به وعده های خداوند، تحقیر شخصیت خود در جامعه، اعتماد کردن بر مال خود به جای توکل بر خدا و... گوشه ای از آثار بخل است. از این روست که افرادی که به فکر خودسازی و اصلاح خویشتن هستند، باید خود را از این عیب دور بدارند: «وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَاُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»[14] «و هر کس را از خوی بخل و حرص دنیا نگاه دارند آنان به حقیقت رستگاران عالمند.» یکی از امامان معصوم را دیدند که از اول شب تا صبح، در حالی که مشغول طواف کعبه بود، تنها یک دعا می کرد و آن این بود: خدایا، مرا از بخل دور بدار.[15] شاید مراد از آیه 103 سوره توبه که به پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ دستور می دهد: «ای رسول ما تو از مومنان صدقات را دریافت دار تا بدان صدقات نفوس آنها را از(پلیدی و حب دنیا) پاک و پاکیزه سازی.» زکات اموال مردم را بگیر و آنان را پاک کن؛ مراد پاک کردن مردم از مرض بخل و حب دنیا باشد. «من ادّی الزکوه... فقد وقی من الشح»[17] هر کس زکات مال خود را بپردازد. قطعاً از بخل حفظ شده است. بخل نادیدن بود اعواض را شاد دارد دید درّ خوّاض[18] را[19] 2. زکات کلید برکت و زیاد شدن رزق هر یک از کلمات «زکات» و «برکت» و واژه های مربوط به آن، 32 بار در قرآن آمده است و این نشان آن است که زکات، مساوی برکت است. در قرآن می خوانیم: «یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ یُرْبِی الصَّدَقاتِ»[20] خداوند ربا را محو می کند، ولی صدقات را رشد می دهد. در روایات زیادی می خوانیم. «الزکوه تزید فی الرزق»[21] زکات روزی انسان را زیاد می کند. جوشش و افزونی زر در زکات عصمت از فحشا و منکر در صلات[22] 3. زکات بیمه کردن مال است امام کاظم ـ علیه السلام ـ فرمود: «حصنوا اموالکم بالزکاه»[23] اموال خود را از طریق زکات بیمه کنید. امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: اگر حق خدا را بپردازید، من ضامن هستم که اموال شما در دریا و خشکی تلف نشود.[24] امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: محبوب ترین فرد نزد خداوند، سخاوتمندترین آنان است و سخاوتمندترین مردم کسی است که زکات مال خود را بدهد و از آنچه که خداوند بر مال او واجب نموده، در مورد مومنین بخل نکند. [25] 5. زکات وسیله تقرب به خداوند امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «ان الزکاه جعلت مع الصلاه قرباناً لاهل الاسلام»[27] خداوند زکات را همراه با نماز، وسیله تقرب مسلمین به خود قرار داد. 6. راه رسیدن به رحمت های خاص الهی در قرآن می خوانیم: «وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ فَسَاَکْتُبُها لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ وَ یُوْتُونَ الزَّکاهَ»[28] رحمت پروردگار بر هر چیزی گسترده است، ولی دریافت قطعی آن، مخصوص کسانی است که اهل تقوا و ایمان و زکات باشند. خداوند می فرماید: «إِنِّی مَعَکُمْ لَئِنْ اَقَمْتُمُ الصَّلاهَ وَ آتَیْتُمُ الزَّکاهَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِی»[29] اگر شما نماز را به پا دارید و زکات را پرداخت کنید و به پیامبران من ایمان آورید، قطعاً من با شما هستم. 7. وسیله باز شدن گره ها
قرآن می فرماید: «فَاَمَّا مَنْ اَعْطی وَ اتَّقی وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْری»[30] هر کس بخششی نماید و پرهیزگار باشد و حقیقت را تصدیق نماید، ما کارهای مشکل او را آسان می کنیم. حضرت علی ـ علیه السلام ـ می فرماید: «الله الله فی الزکاه. فانها تطفیء غضب ربکم»[31] شما را به خدا، شما را به خدا درباره زکات (دقت کنید)، که البته زکات غضب پروردگار را فرو می نشاند. «اِنّی مَعَکُم لَئِنْ اَقَمْتُمُ الصَّلاهَ وَ آتَیْتُمُ الزَّکاهَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِی وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ اَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَاُکَفِّرَنَّ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ»[32] من با شما هستم، اگر نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و به رسولان من ایمان بیاورید و آنها را یاری کنید و به خدا قرض الحسنه بدهید (در راه او، به نیازمندان کمک کنید)، گناهان شما را می پوشانم (می بخشم) «لَئِنْ اَقَمْتُمُ الصَّلاهَ وَ آتَیْتُمُ الزَّکاهَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِی وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ اَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَاُکَفِّرَنَّ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ لَاُدْخِلَنَّکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ فَمَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبِیلِ»[33] 10. سبب گشایش برای مردگان شخصی به امام صادق ـ علیه السلام ـ گفت: برادرم از دنیا رفت در حالی که زکات زیادی به عهده اش بود. من آنها را پرداخت کردم. امام فرمود: با این عمل مشکل او برطرف می شود.[34] 11. سبب استجابت دعا در روایتی می خوانیم: هر کس می خواهد دعای او مستجاب شود، لقمه خود را حلال کند و یکی از راه های حلال کردن لقمه، پرداخت حق خدا (خمس و زکات) است. 12. شرط حلال شدن روزی امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «فادّوا إلی اللهِ حقَّ ما رزقکم یطیب الله لکم بقیَّته»[35] اگر حق آن چه را که خداوند رزق شما قرار داده بپردازید، باقیمانده آن برای شما طیب و حلال است. پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: زَکّوا اموالکم تقبل صلاتکم[36] زکات اموال خود را بپردازید تا نمازتان قبول شود. 14. پس انداز مطمئن خداوند در قرآن می فرماید: «وَ اَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِاَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ»[37] «وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِاَنْفُسِکُمْ»[38] آنچه که انفاق کنید برای خود شماست. و یا می فرماید: «وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ اَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ»[39] و آنچه که انفاق می کنید به شما باز می گردد و به شما ظلم نمی شود. گر بریزد برگ های این چنار برگ بی برگیش بخشد کردگار
هر که کارد گردد انبارش تهی لیک اندر مزرعه باشد بهی[40] 15. سبب زندگی شیرین امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: اگر مردم حقوق خود را ادا کنند، قطعاً در زندگیِ شرینی به سر خواهند برد. [41] 16. خواب راحت به امام گفتند فلانی در خواب به مشکلات و ناگواری هایی بر می خورد؟! امام فرمود: این به خاطر آن است که زکات خود را در راه صحیح مصرف نمی کند.[42] 17. نشانه بی نقص بودن و کمال اسلام و ایمان ـ «تمام اسلامکم اداء الزکاه»[43] ـ «... سبعه من کنّ فیه فقد استکمل حقیقه الایمان... و ادّی زکاه ماله...»[44] ـ پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ و حضرت علی ـ علیه السلام ـ فرمود: علامت و نشانه مومنان و شیعیان ما سه چیز است: نماز، روزه، زکات.[45] 18- آیین پایدار در سوره بینه، پس از آن که نام نماز و زکات را می برد می فرماید: «وَ ما اُمِرُوا إِلاَّ لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفاءَ وَ یُقِیمُوا الصَّلاهَ وَ یُوْتُوا الزَّکاهَ وَ ذلِکَ دِینُ الْقَیِّمَهِ»[46] تلف شدن اموال امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «ما ضاع مال فی برّ و لا بحر الا بتضییع الزکاه»[47] هیچ مالی در خشکی یا دریا ضایع و تلف نمی شود، مگر به خاطر آن که زکات آن پرداخت نشده باشد. «حصّنوا اموالکم بالزکوه و انا ضامن لکل ما یتوی فی برّ او بحر بعد اداء حق الله فیه من التلف»[48] بندگان خدا هیچ شبی را به صبح نمی رسانند مگر اینکه دو فرشته فرود آمده و یکی می گوید: خدایا به انفاق کنندگان پاداش و بدل ده و دیگری می گوید: خدایا مال بخیلان را تلف کن. [49] 7. بی برکتی 11. اخراج از مسجد رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: [1]جواهر الکلام، ج 15، ص 3؛ دارالکتب الاسلامیه، ایران. [24] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 50. [56] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 52.
برگرفته از ره توشه راهیان نور |
اخبار و رويدادها
|
|||
|